ENGLISH | NEDERLANDS

De Eugène Dubois leerstoel aan de Universiteit Maastricht


2024: Fred Spoor

Dr. Fred Spoor, expert in de evolutie van de mens en werkzaam bij het Natuurhistorisch Museum in Londen, is benoemd tot Eugène Dubois leerstoelhouder voor het jaar 2024. Professor Spoor (1959) is geboren in Zuid Limburg en opgeleid als bioloog en zoogdierpaleontoloog aan de Universiteit Utrecht. Spoor is een van de pioneers van het gebruik van CT scans bij het onderzoek naar fossiele overblijfselen van mensachtigen. De Eugène Dubois wisselleerstoel is ondergebracht bij het Maastricht Science Programme van de Faculty of Science and Engineering.

Er zijn enkele opvallende overeenkomsten tussen de carrières van Eugène Dubois en Fred Spoor: net als Dubois heeft Spoor jarenlang lesgegeven in de menselijke anatomie en is hij nauw betrokken geweest bij de wetenschappelijke studie van uitgestorven vroege mensachtigen: van Kenyanthropus platyops tot Homo erectus, de mensensoort die meer dan een eeuw geleden door Dubois ontdekt werd. Bij zijn onderzoek naar de evolutie van de mens en uitgestorven mensachtigen werkt Spoor nauw samen met het onderzoeksteam van de familie Leakey en heeft hij veldwerk verricht in het Turkana-bekken in Kenia. Hij is een expert op het gebied van de evolutie van het midden- en binnenoor van mensachtigen, waarin organen voor gehoor en evenwicht zijn ondergebracht.

Fred Spoor is een veelgevraagd expert op het gebied van de menselijke evolutie voor de media en het grote publiek. Zijn werk was onlangs te zien bij de VPRO en stond op de voorpagina van grote internationale kranten zoals de New York Times en de Washington Post.

2021: Tijs Goldschmidt

Voor het jaar 2021 is Dr. Tijs Goldschmidt benoemd tot Eugène Dubois leerstoelhouder. Professor Goldschmidt is geboren in Amsterdam, opgeleid als gedragsbioloog in Amsterdam en Leiden en heeft een grote naam als schrijver over wetenschap en kunst. Dit jaar is de leerstoel voor het eerst ondergebracht bij de Faculty of Science and Engineering.

Bij de benoeming van Eugène Dubois hoogleraren neemt de interdisciplinariteit een voorname plaats in. Dit kenmerkt Tijs Goldschmidt ten voeten uit. Naast zijn studie biologie volgde hij de Avondopleiding aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Hij promoveerde in 1989 aan de Universiteit in Leiden op zijn onderzoek als dier-oecoloog/limnoloog bij het Victoriameer in Tanzania. In 1994 publiceerde hij hierover zijn eerste boek: “Darwins hofvijver”. Dit is later vertaald in het Engels, Frans, Duits, Italiaans, Pools, Japans en Chinees. Het werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en bekroond met verschillende andere prijzen in binnen- en buitenland. Sindsdien heeft Tijs Goldschmidt zich meer en meer toegelegd op het schrijven over natuur en cultuur. Van zijn hand zijn ondertussen een stuk of tien boeken verschenen over een scala aan onderwerpen op allerlei gebieden van wetenschap en kunst. Voor de essaybundel Oversprongen ontving hij de Jan Hanlo – essayprijs. Dit najaar verschijnt bij uitgeverij Athenaeum: “Wolven op het ruiterpad: over mensen en andere roedeldieren”.

Tijs heeft heel veel lezingen gehouden, was VPRO-zomergast, gastcurator, gastschrijver en organisator van workshops, variërend van beeldende kunst tot muziek en dans.

2019: José Joordens

Op 13 juni 2019 accepteerde José Joordens de ‘Naturalis Dubois Chair in Hominin Paleoecology and Evolution’ aan de Universiteit Maastricht. Haar discipline-overschrijdende onderzoek in de paleoecologie vertelt ons – de mens – meer over onszelf. Hoe is de mensheid ontstaan en wat kunnen we van die ontstaansgeschiedenis leren? In haar oratie getiteld ‘Ken uzelve: wat we kunnen leren van menselijke evolutie’ legde ze dit in heldere bewoordingen uit.

Eugene Dubois Lecture José Joordens

Wie de artikelen van José Joordens leest, zal haar moeilijk in één vakgebied kunnen plaatsen. Dit soort onderzoek, waarbij kennis uit verschillende disciplines samenkomt om tot een model te komen, past dan ook goed bij José. Fossiele botten en tanden geven slechts beperkte informatie, maar je kunt er toch ook veel van leren. Neem bijvoorbeeld het verschil in grootte tussen man en vrouw, en de grootte van de hoektanden. Mensenmannen hebben kleinere hoektanden en zijn minder bedreigend voor andere mannen, maar ook voor de mensenvrouw. Dat is bij apen anders. ‘Een apenvrouwtje heeft geen leuk leven.’ Dit soort observaties en de implicaties ervan op de ontstaansgeschiedenis van de mens hoopt José in Maastricht verder uit te werken. Samen met haar studenten wil ze ook werken aan de maatschappelijke implicaties van de studie. ‘Er zit een laag cultuur over ons zoogdierschap,’ zegt ze. ‘Toch kennen ook mensen de wetmatigheden van dierlijkheid. En ieder mens wil graag weten waar hij vandaan komt.’ (bron: Naturalis)

2018: Katerina Harvati

Voor het jaar 2018 is Prof. dr. Katarina Harvati benoemd tot Eugène Dubois leerstoelhouder. Prof. Harvati is geboren in Athene, opgeleid als anthropoloog in New York en nu bijna 10 jaar leerstoelhouder Paleoanthropologie aan de Eberhard Karls Universität in Tübingen (Duitsland).

Harvati’s wetenschappelijke status valt af te leiden uit de prijzen en erkenningen die haar ten deel zijn gevallen, maar vooral ook uit haar trackrecord op het gebied van externe financiering: in 2016 verwierf zij onder andere een prestigieuze ERC Consolidator Grant van de Europese Gemeenschap. Naast haar hoogleraarschap aan de Universiteit in Tübingen bekleedt Harvati een groot aantal andere functies. Met name haar rol als principle investigator in het DFG Center for Advanced Studies “Words, Bones, Genes, Tools: Tracking Linguistic, Cultural and Biological Trajectories of the Human Past” laat zien dat zij gericht is op interdisciplinaire samenwerking, hetgeen haar uitermate geschikt maakt als Eugène Dubois hoogleraar.

Inaugural Public Lecture Prof. Katerina Harvati

Emeritus professor Joep Geraedts is blij met de benoeming van Harvati: “Ik ben zeer verheugd omdat Professor Katerina Harvati aan de ene kant een zeer brede belangstelling en ervaring heeft en aan de andere kant een specialist is op het gebied van de evolutie van de Neanderthalers. Met name het uitsterven van deze vroege verwanten van de moderne mens, waarover ze komt spreken, is een fascinerend onderwerp, dat zich in een grote belangstelling mag verheugen.”

2017: Carel van Schaik

Prof. Dr. Carel van Schaik (1953) is benoemd tot Eugène Dubois hoogleraar aan de Universiteit Maastricht voor het jaar 2017. Hij is de derde hoogleraar op deze wisselleerstoel. Professor Van Schaik is als gedrags- en evolutiebioloog geïnteresseerd in primaten in het algemeen en de Sumatraanse orang-oetans in het bijzonder. Hierover heeft hij het boek ‘Red Apes and the Rise of Human Culture’ geschreven. Vorig jaar heeft hij samen met Kai Michel het ‘Oerboek van de Mens’ gepubliceerd. In dit boek, dat inmiddels ook in het Duits en Engels is verschenen, wordt de bijbel vanuit een biologisch en antropologisch gezichtspunt geïnterpreteerd.

Lecture by Prof. Carel van Schaik

2016: Mark Stoneking

Prof. Mark Stoneking (1956) is benoemd tot Eugène Dubois hoogleraar voor het jaar 2016. Hij is daarmee de opvolger van prof. Frans de Waal die de eerste hoogleraar was op deze wisselleerstoel. Mark Stoneking is geboren in Oregon (Verenigde Staten. Hij studeerde anthropologie en genetica en is auteur van het eerste leerboek op het gebied van de moleculaire anthropologie.

Prof. Stoneking houdt zich bezig met veel verschillende aspecten van de humane evolutie. De oorsprong van de moderne mens en zijn migratie over de aarde heeft de speciale belangstelling. Samen met zijn promotor Allan Wilson en een collega onderzoekster Rebecca L. Cann, droeg Mark in 1987 bij aan de zogenoemde Out of Africa theorie door de introductie van het concept van de Mitochondriale Eva, een hypothetische gemeenschappelijke oermoeder van alle levende mensen.

Inaugural lecture Prof. Mark Stoneking

Na zijn promotie in 1986 aan de University van California was Mark Stoneking hoogleraar anthropologie aan de Pennsylvania State University. Vervolgens kwam hij als gasthoogleraar naar München en sinds 1999 is hij divisieleider in het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Anthropologie in Leipzig en Honorair Hoogleraar Biologische Anthropologie aan de Universiteit van Leipzig, Duitsland.

Hoogleraren die de Eugène Dubois wisselleerstoel bezetten worden benoemd in twee faculteiten om in eerste instantie masterclasses en publiekslezingen te geven. Mark Stoneking is benoemd in de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences (FHML) en de Faculty of Humanities and Sciences (FHS). Omdat hij de auteur is van het eerste leerboek op het gebied van de moleculaire anthropologie is dit het onderwerp van de eerste serie masterclasses, die door het Onderzoeksinstituut GROW in het voorjaar georganiseerd zijn in de FHML. In september keert hij terug voor een tweede bezoek waarbij de nadruk ligt op FHS.

Wisselleerstoel Eugène Dubois 2014-2015: Frans de Waal

Vrijdag 3 oktober 2014 om 17.00 uur zal gedragsbioloog Prof. Dr. Frans de Waal zijn benoeming tot eerste bijzondere Eugène Dubois leerstoelhouder aanvaarden met een openbare lezing voor een breed publiek in de grote collegezaal aan de Tongerstraat 53 te Maastricht. De Universiteit Maastricht heeft de Stichting Eugène Dubois bevoegd verklaard de ‘Eugène Dubois wisselleerstoel’ telkens voor een jaar aan twee verschillende faculteiten te vestigen, om daarmee de interdisciplinariteit te stimuleren. Een daarvan is altijd de Faculteit der Gezondheidswetenschappen, Geneeskunde en Levenswetenschappen. De andere faculteit betreft dit jaar Psychologie en Neurowetenschappen. Volgend jaar zullen een andere gerenommeerde onderzoeker (m/v) en faculteit de fakkel overnemen. Een belangrijk profielkenmerk om voor nominatie voor de Leerstoel Eugène Dubois in aanmerking te komen is het vermogen om interdisciplinair denken te bevorderen en om te communiceren met een groot publiek.

Frans de Waal - inaugural lecture Eugène Dubois Chair

Bioloog en schrijver Frans de Waal, geboren 1948 te ’s Hertogenbosch, promoveerde in 1977 aan de Universiteit Utrecht bij gedragsbioloog Professor Jan van Hooff op een onderzoek over agressie en samenwerking bij apen. Sinds 1981 werkt De Waal in de Verenigde Staten. In 2008 verkreeg hij de Amerikaanse nationaliteit. Momenteel is hij hoogleraar aan de Emory University te Atlanta (Georgia) en directeur van het Living Links Centre van de Yerkes National Primate Research Centre, waar onderzoek wordt verricht op niet-menselijke primaten.

Frans de Waal is een succesvol schrijver van wetenschappelijke non-fictie voor een breed publiek. Verschillende van zijn boeken, bijvoorbeeld ‘Chimpanseepolitiek, macht en seks onder mensapen’ (1999) en ‘De aap in ons. Waarom we zijn wie we zijn’ (2005) werden bestsellers. Frans de Waal werd in 2007 door Time Magazine op de lijst ‘TIME 100: The People Who Shape Our World’, geplaatst, de top honderd van de meest invloedrijke mensen van de wereld.

Bekende recente boeken van hem zijn: ‘De aap en de filosoof. Hoe de moraal is ontstaan’ en ‘Een tijd voor empathie. Wat de natuur ons leert over een betere samenleving’, beide uit 2009. Zijn laatste boek verscheen vorig jaar en heet ‘De Bonobo en de tien geboden’ (Engelse titel: The Bonobo and the Atheist). Daarin bekijkt hij het gedrag van de mens door de bril van een bioloog en gaat in op de vraag in hoeverre God en religie onmisbaar zouden zijn voor moreel gedrag bij de menselijke soort.