Titel: Het oudste grafveld van Nederland ontleed
Spreker: Ivo van Wijk is promovendus aan de Faculteit Archeologie van de Universiteit Leiden. In het kader van zijn promotieonderzoek bestudeert hij de eerste boerengemeenschappen in Zuid-Limburg.
Waar: Ursulinenconvent, Breusterstraat 27 te Eijsden.
Wanneer: zondag 14 september 2025 van 11.00-13.00 uur inclusief koffiepauze.
Entree: 5 €.
Deze lezing is voor iedereen toegankelijk.
Beschrijving
De LBK, of Lineaire Bandkeramiekcultuur, is geïdentificeerd en gekarakteriseerd op basis van haar materiële cultuur, nederzettingsstructuur, gebouwen, en begrafenispraktijken. Hoewel er verschillen zijn in de materiële cultuur en sociale gebruiken van de LBK tussen regio’s en zelfs binnen lokale gemeenschappen, duidt dit erop dat de LBK geen vaste norm of standaard was, maar eerder een gedeelde traditie met ruimte voor variaties.
Het LBK-huis kan worden gezien als een huishoudelijke eenheid die de bewoners en hun sociale gedrag representeert, terwijl een graf wordt beschouwd als een individuele ruimte die de sociale status van de overledene weerspiegelt op basis van diens geslacht. De focus van deze lezing ligt op de graven en grafgiften op de begraafplaats Elsloo-Koolweg, gelegen in Nederland. De opgraving van de begraafplaats en de bijbehorende nederzetting werd in 1970 gepubliceerd door prof. Modderman. De sociale implicaties van de begraafplaats werden onderzocht en modellen werden getest door Van de Velde (1979). Beide onderzoeken naar de begraafplaats en nederzetting van Elsloo zijn als referentie gebruikt bij tal van latere LBK-opgravingen en -analyses binnen het LBK-gebied.
Recentelijk zijn de individuele graven van Elsloo heronderzocht met behulp van innovatieve methoden, die voorheen niet beschikbaar waren. Hoewel inhumatiegraven en crematiegraven tot verschillende begrafenispraktijken behoren, was er geen verschil in de grafgiftencollecties. Bovendien lijken grafgiften geen aanwijzing te zijn voor geslacht, en moet sociale status eerder als gemeenschappelijk dan als individueel worden geïnterpreteerd. Verder geven de resultaten van isotopenanalyse aan dat de variatie binnen begrafenistypes verband houdt met verschillende herkomsten van de overledenen, waarschijnlijk ook met verschillende verwantschapsstructuren. Deze zouden eveneens op een bepaalde manier geworteld moeten zijn in de nederzettingen en huishoudens.
De spreker
Ivo van Wijk is promovendus aan de Faculteit Archeologie van de Universiteit Leiden. In het kader van zijn promotieonderzoek bestudeert hij de eerste boerengemeenschappen in Zuid-Limburg. Als archeoloog is hij sinds 2000 betrokken geweest bij vele opgravingen waarbij nederzettingen, grafvelden en erdwerken van de Lineair Bandkeramische cultuur (rond 5000 v.Chr.) zijn aangetroffen. Daarnaast is hij in dienst van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) waarbij hij als projectleider verantwoordelijk is voor het project ‘Onder ons’. Hierbinnen laat het RMO de rijkscollectie archeologie door het land reizen in samenwerking met tien Nederlandse musea. Tevens is hij medesamensteller van het tentoonstelling ‘Boven het maaiveld’ in het RMO en is de tentoonstelling ‘Graven naar respect’, in het Historiehuis van de Maasvallei in Elsloo van zijn hand.
Professor Modderman graaft onder toeziend oog een bandkeramisch graf op
